HOW - TO: Αλλαγή πυκνωτών και reflow στη μητρική κάρτα / κάρτα γραφικών σας.

Κάθεσαι μπροστά στο PC σου και παίζεις Call of Cthulhu και ξαφνικά η οθόνη σου σβήνει και ο ήχος κολλάει σε μια σατανική λούπα. Και αφού έχεις δοκιμάσει διάφορα πλήκτρα και συνδυασμούς αυτών, έχεις κλωτσήσει τη μονάδα, έχεις βρίσει ή καλοπιάσει τον υπολογιστή σου και δεν αλλάζει τίποτα, τραβάς το φις και βγάζεις το PC από τη μιζέρια του.

Κλείνεις ραντεβού με τον geek τεχνικό / γνωστό / φίλο φίλου σου / δευτεροξάδελφο της μάνας σου "που ξέρει από τέτοια μασίνια", έρχεται, του ρίχνει μια ματιά και στο βγάζει σκάρτο. "Φιλαράκι πρέπει να αλλάξουμε μητρική και VGA. Τα έψησες ρε μαλάκα, τι διάολο πήγες να παίξεις με το μπρίκι;"

Πριν το πετάξεις ή του το δώσεις να το "ανακυκλώσει", μάθε την σκληρή αλήθεια: Οι βλάβες σε μητρική κάρτα οφείλονται κατά 90% σε "φτυσμένους" πυκνωτές και ραγισμένες κολλήσεις. Οι ίδιες αιτίες καταλαμβάνουν το 60 % των βλαβών σε κάρτες γραφικών.

Τι είναι ο πυκνωτής: Είναι ένα ηλεκτρονικό εξάρτημα που αποτελείται από δύο λεπτές μεταλλικές πλάκες, τους οπλισμούς. Ανάμεσα στους οπλισμούς υπάρχει ένα λεπτό χαρτί που είναι ποτισμένο σε μονωτικό υγρό. Όταν εφαρμόσουμε πηγή συνεχούς ρεύματος στον πυκνωτή, αποθηκεύει φορτίο στον ένα οπλισμό. Όταν το φορτίο ξεπεράσει ένα όριο στον οπλισμό, το υγρό χάνει την μονωτική του ιδιότητα και το φορτίο μεταφέρεται στον άλλο οπλισμό. Χοντρικά, κάπως έτσι λειτουργεί.

Όλοι, μα όλοι οι πυκνωτές που βρίσκονται στις ηλεκτρονικές πλακέτες μπορούν να αντέξουν κάποιο συγκεκριμένο όριο θερμοκρασίας. Όταν μιλάμε για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, η πλειοψηφία των πυκνωτών αντέχει μέχρι τους 105 βαθμούς. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάτω από αυτή τη θερμοκρασία ο πυκνωτής λειτουργεί για πάντα. Απλά αυτό το όριο είναι η θερμοκρασία στην οποία το διηλεκτρικό (το υγρό που έχει μέσα) εξατμίζεται και αλλάζει την αποθηκευτική ικανότητα του πυκνωτή. Ένας τυπικός πυκνωτής σε μητρική κάρτα λειτουργεί για 1.000 ώρες σε θερμοκρασία 105 βαθμών. Αν η θερμοκρασία είναι π.χ. 65 βαθμοί, το όριο ζωής του αυξάνεται στις 10.000 ώρες.

Άλλες φορές (ειδικά στις κάρτες γραφικών) η βλάβη οφείλεται στις κολλήσεις μεταξύ της κύριας πλακέτας και του πυρήνα της κάρτας, ή κάποιου τσιπ μνήμης. Πλέον, οι κάρτες κατασκευάζονται με εξαρτήματα smd (surface - mounted devices) που τοποθετούνται πάνω στην πλακέτα και θερμαίνονται σε ειδικό φούρνο. Με την εναλλαγή θερμοκρασίας και τη βαριά χρήση της κάρτας γραφικών, πολλές φορές οι κολλήσεις αναπτύσσουν ρωγμές και κάποια στιγμή η επαφή των δύο υλικών διακόπτεται. Αν λοιπόν η οθόνη σου αρχίσει να δείχνει κάπως έτσι:

τότε μάλλον κάποιο τσιπ μνήμης δεν κάνει καλή επαφή. Σε αυτή την περίπτωση μου την στέλνεις να την "ανακυκλώσω", ή δοκιμάζεις να επαναλάβεις τη μέθοδο συναρμολόγησης με το φούρνο της μάνας σου ή της γιαγιάς σου. Αυτή η διαδικασία  λέγεται reflow και έχει σώσει αρκετές κάρτες γραφικών.

Αντιλαμβάνεσαι λοιπόν ότι οι πυκνωτές και οι κολλήσεις στα τσιπάκια είναι τα πιο ευπαθή σημεία μέσα στη μονάδα του PC σου. Πριν λοιπόν το βάψεις μπλε και πετάξεις στη θάλασσα και υπό τον όρο ότι ακόμα σε εξυπηρετεί και το χρειάζεσαι, κάνε τη μαγκιά που βλέπεις εδώ πέρα και κατά 90 % θα το φτιάξεις.

 Τι θα χρειαστείς:
1. Ηλεκτρικό κολλητήρι (40 W είναι μια καλή ισχύς αν είσαι ψιλο-αρχάριος)
2. Κόλληση (μείγμα από κασσίτερο, μόλυβδο και σολντερίνη). Πάρε καλή μάρκα, μην είσαι τσιφούτης. Επίσης, μην πάρεις την κόλληση χωρίς μόλυβδο, είναι πολύ δύσκολη στη συγκόλληση και ΠΑΝΑΚΡΙΒΗ.
3. Αντλία αναρρόφησης κόλλησης (μοιάζει με σύριγγα και χρησιμοποιείται για την αναρρόφηση του περιττού υλικού).
4. Σολντερίνη σε υγρή μορφή. Μπορεί να δυσκολευτείς να τη βρεις, αλλά τη χρειάζεσαι.
5. Πολύ λεπτό μυτοτσίμπιδο
6. Φακό LED με έντονο φως και μεγεθυντικό φακό, αν είσαι τυφλοπόντικας σαν εμένα.
7. Χαρτί και μολύβι.


Βαθμός δυσκολίας: Μέτριος.
Χρόνος αποπεράτωσης: 30 - 90 λεπτά.

Α. Άνοιξε το PC και βγάλε την πλακέτα που έχει βλάβη. Αν πρόκειται για την κάρτα γραφικών είναι εύκολο, αν είναι η μητρική πρέπει να αφαιρέσεις και όλα τα υπόλοιπα.

Β. Βάλε την πλακέτα στο τραπέζι ή το γραφείο σου και με το φως του φακού και το μεγεθυντικό φακό βρες τη βλάβη.

TIP: Πώς θα αναγνωρίσεις τη βλάβη.

Οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν διηλεκτρικό που όταν φτάσει στο σημείο βρασμού αφήνει κίτρινο ή καφέ υπόλειμμα. Επίσης, οι πυκνωτές είναι σφραγισμένοι, οπότε αν το υγρό μέσα φτάσει σε σημείο βρασμού, το πάνω μέρος του περιβλήματος φουσκώνει. Υπάρχει πιθανότητα να έχεις κάψει κάτι άλλο και να μην φτιάχνεται. Δες πιο κάτω μερικά παραδείγματα.

1. Και οι δύο αυτοί πυκνωτές είναι χαλασμένοι. Υπάρχει ρήγμα στο περίβλημα και το διηλεκτρικό έχει εξατμιστεί. Ως αποτέλεσμα, οι πυκνωτές έχουν χάσει μέρος της αποθηκευτικής τους ικανότητας. Αν η βλάβη περιορίζεται εδώ, τότε η πλακέτα σου επιδιορθώνεται.

1. Υγιείς smd πυκνωτές σε κάρτα γραφικών. Αν και δύσκολα χαλάνε, όταν έχουν σπασμένο περίβλημα δεν λειτουργούν σωστά.
2. Το σημαδάκι που μοιάζει με κεφαλαίο Κ έχει ρήγμα. Αυτό σημαίνει ότι η διαφορά τάσης στους οπλισμούς ξεπέρασε το επιτρεπτό όριο και η πίεση στο εσωτερικό του περιβλήματος ανέβηκε αρκετά. Ο πυκνωτής αυτός έχει βλάβη και εμποδίζει την καλή λειτουργία του κυκλώματος.

1. Ο πυκνωτής αυτός υπέστη μηχανική καταπόνηση και έχει διαρροή στο κάτω μέρος του. Ξεχωρίζει γιατί έχει φύγει από την κάθετη θέση του.
2. Πυκνωτές με ρήγμα στο περίβλημα, όπως στην πρώτη εικόνα.
3. Αν και η διαρροή δεν είναι εμφανής, προσέξτε το φουσκωμένο περίβλημα που υποδηλώνει βλάβη.
4. Αν δεις κάτι τέτοιο, τότε σαφώς δεν μπορείς να επιδιορθώσεις τίποτα. Μπλε και θάλασσα.

1. Φουσκωμένοι πυκνωτές χωρίς εμφανή διαρροή. Χρειάζονται αντικατάσταση.
2. Υγιείς πυκνωτές.
3. Καμένοι ρυθμιστές τάσης. Κατά 99% αυτοί δημιούργησαν εξ' αρχής το πρόβλημα.
Αυτή η μητρική δεν επιδιορθώνεται με απλά εργαλεία και συμβατικές μεθόδους. Είναι άχρηστη.

Αν και αυτό είναι τσιπάκι από σκληρό δίσκο, ενδέχεται να δεις κάτι παρόμοιο στη μητρική σου ή στην κάρτα γραφικών. Σε αυτή την περίπτωση επιβάλλεται αντικατάσταση της κάρτας, δεν είναι δυνατή η επιδιόρθωση.

Γ. Εφόσον βρήκες τη βλάβη και πιστεύεις ότι επιδιορθώνεται, βάλε το κολλητήρι σου στην πρίζα, περίμενε 10 λεπτά να ζεσταθεί καλά και ξεκίνα να αφαιρείς και να αντικαθιστάς πυκνωτές. Αν δεν φτιαχτεί το πρόβλημα, κάνεις reflow.

Για λόγους ευκολίας, πιο κάτω ακολουθούν οι δύο μέθοδοι επιδιόρθωσης με ξεχωριστό χρώμα γραμματοσειράς. Στο πείραμα αυτό χρησιμοποιήθηκαν 5 κάρτες γραφικών. Οι τρεις είναι από τον τοίχο του Margrave (μία GeForce 6600LE, μία GeForce 7300GT και μία GeForce 7600GS), μία γαμάτη κόκκινη MSI GeForce 6800GT που αγόρασα από το E-Market για επιδιόρθωση/spare parts και μία  GeForce 7600GT του Margrave που απλά σταμάτησε να λειτουργεί ένα ωραίο βράδυ με φεγγάρι. Επίσης, έριξα μαζί και δύο πανάρχαιες μητρικές κάρτες που δεν λειτουργούν εδώ και 2 χρόνια και τις κρατούσα ειδικά για αυτό το σκοπό.

Μέθοδος Α: Αλλαγή πυκνωτών.

1. Σημειώνεις σε ένα χαρτί ποιους και πόσους πυκνωτές χρειάζεσαι. Οι thru-hole πυκνωτές είναι αρκετά σαφείς, δες την επόμενη εικόνα:

Ο συγκεκριμένος είναι ηλεκτρολυτικός στα 1000μF (μικρο-φάραντ) και λειτουργεί σε τάση μέχρι 10V (βολτ). Από την άλλη πλευρά θα έχει άλλο ένα αριθμό, αυτή είναι η θερμοκρασία λειτουργίας. Η μαύρη (σε πολλές περιπτώσεις χρυσή, κόκκινη, μπλε, καφέ ή λευκή) λωρίδα υποδεικνύει τον αρνητικό ακροδέκτη.

Οι smd πυκνωτές έχουν περισσότερους αριθμούς, δες την πιο κάτω εικόνα:

Στον αριστερό και μεσαίο πυκνωτή αγνοούμε τον πρώτο αριθμό. Ο δεύτερος δηλώνει τη χωρητικότητα (470μF) και ο τρίτος την τάση (25V και 10V αντίστοιχα). Στον δεξί πυκνωτή αγνοούμε τον τρίτο αριθμό. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές της ακολουθίας των αριθμών. Οι πιο βασικές τιμές χωρητικότητας είναι 3300, 2200, 1500, 1000, 470, 330, 220, 100, 47, 22 και 10 μF. Οι πιο βασικές τιμές τάσης είναι 25, 16, 10, 6.3 και 4 V. Στους smd πυκνωτές το μαύρο (πολλές φορές κόκκινο, πράσινο, γαλάζιο ή μωβ) τμήμα δηλώνει επίσης τον αρνητικό ακροδέκτη.

Σημαντικό: Πριν αρχίσεις να αφαιρείς πυκνωτές, βγάλε μία φωτογραφία της κάρτας και μέσω Paint σημείωσε ποιους πυκνωτές αλλάζεις και τι τιμές έχουν. Κάπως έτσι:

Πιο σημαντικό: Μερικές κάρτες έχουν "άδειες" υποδοχές για πυκνωτές. Μην κάνεις μαγκιές και βάλεις εκεί πυκνωτές, θα την κάψεις.

Καλό θα ήταν να αφαιρέσεις και τις ψύκτρες με το μυτοτσίμιδο ή το κατσαβίδι σου. Έτσι θα έχεις μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και λιγότερο βάρος όσο δουλεύεις.

2. Αφού έχει ζεσταθεί καλά το κολλητήρι,  βρίσκεις που είναι οι ακροδέκτες των πυκνωντών που θέλεις να αφαιρέσεις. Στην περίπτωση που έχεις smd πυκνωτές θα τους βρεις στο πλάι, αν έχεις thru-hole θα τους βρεις από την πίσω πλευρά της πλακέτας. Πιο κάτω δίνω εικόνα με τους ακροδέκτες του smd πυκνωτή κυκλωμένους.

3. Τοποθετείς λίγη σολντερίνη στην κόλληση που κρατάει τον πυκνωτή με την πλακέτα. Βάζεις το κολλητήρι στον ένα ακροδέκτη και με το μυτοτσίμπιδο σπρώχνεις τον πυκνωτή στη μία πλευρά, για να φύγει ο ακροδέκτης από την πλακέτα. Αν έχεις thru-hole πυκνωτή, κάνεις ότι δείχνω στο βίντεο.

 Καλό είναι να έχεις κολλητήρι με μυτερό και λεπτό άκρο, θα σε βοηθήσει αρκετά στην αφαίρεση των πυκνωτών. Πρόσεχε μην κόψεις τους ακροδέκτες μέσα στην πλακέτα, μετά θα σου βγει το λάδι να τους αφαιρέσεις. Επίσης πρόσεχε μην ακουμπήσεις άλλα εξαρτήματα με το κολλητήρι, θα τα κάψεις.

4. Κοιτάς προσεκτικά τις θέσεις από τις οποίες έβγαλες τους πυκνωτές και παρατηρείς αν έχουν όλες υποδοχή για smd πυκνωτή. Εδώ θα κάνεις πατέντα, γιατί η επανατοποθέτηση thru-hole πυκνωτή είναι δύσκολη υπόθεση και απαιτεί μεγάλη ακρίβεια και δεξιοτεχνία. Κοίτα το παράδειγμα πιο κάτω:

Ο θέση στο αριστερό μέρος δεν έχει υποδοχή smd. Αυτή θα σε παιδέψει λίγο, αφού πρέπει να ξαναπεράσεις τους ακροδέκτες από τις τρύπες.

5. Πας σε ένα μαγαζί με ηλεκτρονικά και ζητάς πυκνωτές ίδιους με αυτούς που έβγαλες. Μην ζητήσεις smd, εκτός του ότι δεν θα βρεις εύκολα, είναι αρκετά ακριβότεροι. Αν δεν έχουν π.χ. 100μF στα 10V και έχουν στα 16, πάρε. Μπορείς να βάλεις μεγαλύτερης τάσης πυκνωτή, αλλά όχι μικρότερης. Η μόνη διαφορά είναι ο ογκος που θα έχει.

6. Παίρνεις ένα-ένα τους πυκνωτές που αγόρασες και με το μυτοτσίμπιδο διπλώνεις και κόβεις τους ακροδέκτες. Κάπως έτσι:

7. Τοποθετείς σολντερίνη σε μία θέση της κάρτας, πάνω στις υποδοχές για smd και με το κολλητήρι  ζεσταίνεις και αφαιρείς την κόλληση. Αυτό θα το κάνεις με την αντλία αναρρόφησης. Όταν βγάλεις όση περισσότερη κόλληση μπορείς, ξαναζεσταίνεις και βάζεις καινούρια κόλληση. Το κάνεις αυτό επειδή με την οδηγία RoHs η κόλληση στην κάρτα είναι χωρίς μόλυβδο και κολλάει δύσκολα. Περνάς τους ακροδέκτες του πυκνωτή με σολντερίνη και τον τοποθετείς στη θέση του. Με το κολλητήρι πιέζεις τον ένα ακροδέκτη μέχρι να λιώσει η κόλληση που είναι από κάτω και να τον καλύψει. Μην κρατήσεις επαφή με τον ακροδέκτη για πάνω από 10 δευτερόλεπτα, θα κάνεις ζημιά. Επαναλαμβάνεις το ίδιο με τον δεύτερο ακροδέκτη και με τους υπόλοιπους πυκνωτές. Επειδή συνήθως οι τρύπες για το thru-hole και οι υποδοχές για το smd έχουν 90 μοίρες διαφορά, θα καταλάβεις ποιος ακροδέκτης πάει πού από τη μεταξοτυπία της πλακέτας. Η λευκή περιοχή δηλώνει την αρνητική τρύπα, το μυτερό άκρο της μεταξοτυπίας δηλώνει τη θετική υποδοχή smd:

Αν έχεις να βάλεις πυκνωτή σε thru-hole υποδοχή, κόβεις τους ακροδέκτες περίπου στα 6 χιλιοστά και τοποθετείς τον πυκνωτή στις δύο τρύπες. Κρατώντας σταθερά, γυρνάς την πλακέτα ανάποδα και ζεσταίνεις τη μία τρύπα. Μπορείς να προσθέσεις και λίγη κόλληση αν σε βολεύει. Ταυτόχρονα, σπρώχνεις απαλά τον πυκνωτή και λογικά μετά από 4-5 δεύτερα, θα έχει περάσει ο ακροδέκτης. Κάνεις το ίδιο και με την άλλη τρύπα και είσαι οκ.

8. Τέλος, ξαναβάζεις τις ψύκτρες στη θέση τους και τοποθετείς την κάρτα στον υπολογοστή σου. Αν δεν δουλέψει, τότε ακολουθείς τη διαδικασία για reflow.

Μέθοδος Β: Reflowing.

Αν και στο youtube υπάρχουν άπειρα βίντεο με αυτή τη διαδικασία, όλοι αυτοί οι μάγκες παρέλειψαν μία μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια: Να αφαιρέσουν τους πυκνωτές από τις κάρτες τους.

Όπως είπαμε και πιο πάνω, ο πυκνωτής έχει ένα όριο θερμοκρασίας. Αν λοιπόν βάλεις την κάρτα στο φούρνο χωρίς να έχεις αφαιρέσει τους πυκνωτές, τότε τους καταστρέφεις μόνος σου.

1. Ακολουθείς τα βήματα 1 - 3 της προηγούμενης μεθόδου.

2. Βρίσκεις ένα αλουμινένιο ταψάκι για λαζάνια ή πίτσα, με βάθος περίπου 5-6 εκ, που να χωράει την κάρτα σου.Τράβα στο σουπερμάρκετ και πάρε, ο θείος Sanitas είναι παντού. Επίσης, με ένα βουρτσάκι καθαρίζεις καλά την κάρτα από τη σκόνη.

3. Κλέβεις ένα ξύλινο μανταλάκι από τη μπουγάδα της μάνας σου και το ξηλώνεις. Κρατάς τα ξύλινα κομμάτια. Τα τοποθετείς πλάγια μέσα στο ταψάκι και βάζεις πάνω την κάρτα. Πρόσεξε να τα τοποθετήσεις όσο πιο άκρη γίνεται, να μην έχουν επαφή με οποιοδήποτε εξάρτημα. Η κάρτα πρέπει να είναι με τη θέση του επεξεργαστή προς τα πάνω και πρέπει να έχεις αφαιρέσει τις ψύκτρες.

4. Σκεπάζεις το ταψάκι με αλουμινόχαρτο και προθερμαίνεις το φούρνο για 15 λεπτά στους 200 βαθμούς. Αν ο φούρνος σου έχει σκάλα 1-9, βρες άλλο φούρνο. Μην δοκιμάσεις μικροκύματα, αλλιώς θα δεις από πρώτο χέρι πώς είναι η ακτίνα plasma του pulse gun από το Unreal.

5. Πολύ προσεκτικά βάζεις το ταψάκι στο φούρνο και βάζεις χρονόμετρο για 8 λεπτά.

6. Στα 3-4 λεπτά θα αρχίσει να μυρίζει καμένο πλαστικό. Μην κάνεις καμία ενέργεια. Η κάρτα έχει πάνω της αυτοκόλλητα, λογικό είναι να μυρίζουν. Όταν περάσουν τα 8 λεπτά σβήνεις το φούρνο, ανοίγεις την πόρτα και δεν ακουμπάς τίποτα για μισή ώρα.

7. Στη μισή ώρα παίρνεις το ταψάκι και το ξεσκεπάζεις. Λογικά η κάρτα θα είναι ζεστή ακόμη. Την αφαιρείς προσεκτικά από το ταψάκι και την βάζεις πάνω στο γραφείο σου.

8. Μόλις κρυώσει, ξανακολλάς τους πυκνωτές με τον τρόπο της προηγούμενης μεθόδου και βάζεις τις ψύκτρες στη θέση τους. Την δοκιμάζεις στον υπολογιστή.

Απολογισμός - Τραυματίες:

1. Η MSI GF6800GT δεν έδινε καθόλου σήμα στην οθόνη και δούλεψε με αλλαγή πυκνωτών.

2. Η Asus GF6600LE έδειχνε το Matrix και πήγε για reflow. Δούλεψε, αλλά κάπου την πίεσα για να βγει από το PC και ξανάσπασα κάποια κόλληση. Στο δεύτερο reflow βαριόμουν να περιμένω να κρυώσει και κάηκα την ώρα που πήγα να αφαιρέσω το ταψί από το φούρνο και έπεσε κάτω. Γέμισε ο κόσμος εξαρτήματα. Αν εξαιρέσουμε τη μαλακία που με δέρνει, θεωρώ ότι δούλεψε.

3. Η GF7300GT δεν έδινε καθόλου σήμα και δεν άφηνε τον υπολογιστή να μπει σε POST. Μετά το reflow η κατάσταση παραμένει η ίδια.

4. Η Gigabyte GF7600GT έδειχνε το Μatrix και μετά από δύο reflow δουλεύει.

5. Η κάρτα του Margrave χάλασε επειδή είδε τον Cthulhu και δεν ισιώνει με τίποτα.

6. Και οι δύο μητρικές δουλεύουν μετά από αλλαγή πυκνωτών.

ΟΒΕΡ.